Đàm thoại rảnh tay trên ô tô có thực sự an toàn?

Việc đàm thoại rảnh tay trên ô tô mặc dù là một tính năng để gia tăng sự an toàn cho người lái nhưng lại tiềm ẩn rủi ro gây ra tai nạn cao gấp 04 lần bởi nó làm suy giảm sự tập trung và dẫn đến hiện tượng mù tâm trí. 

Đàm thoại rảnh tay trên ô tô có thực sự an toàn?

Người lái xe nên dừng phương tiện hoàn toàn trước khi thực hiện hoặc nhận cuộc gọi. Tuyệt đối không được phép nhắn tin, truy cập mạng xã hội hoặc trò chuyện trực tuyến khi đang lái xe là khuyến cáo của các chuyên gia ô tô để đảm bảo an toàn.

Theo quy định của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, hành vi cầm tay và sử dụng điện thoại hoặc các thiết bị điện tử khác trong lúc lái xe là điều bị nghiêm cấm. Điều này có nghĩa là việc sử dụng điện thoại thông qua các phương tiện hỗ trợ như loa ngoài hoặc tai nghe Bluetooth, mà không cần trực tiếp cầm nắm, về mặt pháp lý là không trái quy định. Tuy nhiên, việc sử dụng điện thoại rảnh tay trong khi lái xe hoàn toàn không đảm bảo an toàn.

Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà khoa học tại Đại học Toronto, Canada vào năm 1994 trên 699 người lái xe đã chứng minh rằng việc sử dụng điện thoại trong khi lái xe, bất kể là dùng tay hay rảnh tay, đều làm tăng khả năng xảy ra tai nạn lên gấp bốn lần so với việc lái xe mà không bị phân tâm.

Đáng chú ý là nguy cơ gia tăng tai nạn này còn kéo dài trong khoảng năm phút sau khi cuộc hội thoại điện thoại kết thúc, theo kết quả nghiên cứu của Đại học Sydney, Úc vào năm 2007. Điều này cho thấy rằng sự tương tác với thiết bị và công nghệ không phải là yếu tố gây mất tập trung duy nhất.

Dường như các cuộc trò chuyện qua điện thoại đã làm cho người lái xe xao lãng khỏi nhiệm vụ lái xe, ngay cả khi cuộc gọi đã kết thúc. Thông thường, con người không nhận thức được rằng tâm trí của họ đang lơ đãng và không chú ý đến việc điều khiển phương tiện.

Các nhà khoa học thuộc Đại học Utah, Mỹ đã chỉ ra vào năm 2007 rằng những người lái xe bị mất tập trung sẽ cần nhiều thời gian hơn để phản ứng với các tình huống nguy hiểm, đồng thời bỏ qua những nguy hiểm khác. Thêm vào đó, họ đưa ra những quyết định kém hiệu quả về tốc độ và khoảng cách an toàn đối với những người tham gia giao thông khác.

Một nghiên cứu khác còn cho thấy rằng nội dung của cuộc trò chuyện mà người lái xe đang thực hiện, cùng với mức độ phức tạp của tình huống giao thông, có thể tác động thêm đến hiệu suất lái xe.

Quá tải nhận thức khi vừa lái xe vừa nói chuyện điện thoại

Về khía cạnh nhận thức, rõ ràng khả năng và nguồn lực của con người là có hạn, và gần như không thể đồng thời nhận biết mọi thứ trong tầm nhìn, hiểu những gì nghe được, và đưa ra phản ứng chính xác, kịp thời.

Khi lái xe, khối lượng công việc cần xử lý thường tương đối đơn giản. Tuy nhiên, việc có thêm một cuộc trò chuyện qua điện thoại sẽ làm tăng đáng kể mức độ khó khăn của nhiệm vụ này.

Nếu bất ngờ xuất hiện một tình huống giao thông khẩn cấp, chẳng hạn như có người băng qua đường đột ngột hoặc xe phía trước phanh gấp, não bộ có thể bị quá tải, dẫn đến việc xử lý kém hiệu quả hoặc thậm chí bỏ sót cả hai tình huống.

Các nghiên cứu của Đại học Mở và Đại học Sussex, Anh vào năm 2016 đã chỉ ra rằng sự gia tăng khối lượng công việc đến mức không thể xử lý này là do cả hai hoạt động (lái xe và nói chuyện điện thoại) đều đòi hỏi cùng một nguồn lực chú ý, dẫn đến sự cạnh tranh giữa chúng.

Nói cách khác, người lái xe không thể phân chia sự chú ý của mình một cách hiệu quả, bởi vì cả hai nhiệm vụ đều sử dụng chung một nhóm các nguồn lực nhận thức có hạn.

Nếu các nguồn lực cần thiết cho việc lái xe đang được ưu tiên sử dụng cho cuộc trò chuyện điện thoại, thì người lái xe sẽ không thể tập trung hoàn toàn vào việc điều khiển phương tiện. Do đó, họ sẽ bỏ lỡ những yếu tố quan trọng của bối cảnh giao thông đang diễn ra.

Mù tâm trí khi vừa lái xe vừa nói chuyện điện thoại

Khi một người vừa lái xe vừa nói chuyện điện thoại, đôi mắt của họ sẽ ít di chuyển để quan sát hơn. Họ có xu hướng ít nhìn vào gương chiếu hậu và tập trung nhiều hơn vào khu vực ngay phía trước xe, thay vì bao quát toàn bộ không gian xung quanh. Đây là kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học từ Đại học Complutense, Tây Ban Nha vào năm 2010.

Điều này giải thích tại sao những người lái xe bị mất tập trung thường không phản ứng kịp thời với những nguy hiểm xuất hiện trong tầm nhìn ngoại vi của họ.

Tuy nhiên, một điều đáng lo ngại hơn là, thay vì không nhận biết được do không nhìn thấy, những người lái xe bị phân tâm còn có thể nhìn vào một vật thể nào đó nhưng vẫn không nhận ra nó – hiện tượng này được gọi là mù tâm trí (inattention blindness), tức là nhìn mà không thấy.

Trong một nghiên cứu mô phỏng được thực hiện bởi Đại học Utah vào năm 2003, những người lái xe đang nói chuyện qua điện thoại đã không nhận ra các tín hiệu giao thông và ít có khả năng nhớ lại các biển quảng cáo dọc đường.

Bằng cách theo dõi chuyển động mắt của người lái xe, nghiên cứu này đã chỉ ra rằng những người lái xe mất tập trung và những người không bị mất tập trung đều nhìn vào các biển quảng cáo với mức độ tương đương.

Thế nhưng, những người lái xe đang đàm thoại qua điện thoại không có đủ nguồn lực nhận thức để xử lý những gì mắt họ đang nhìn thấy. Họ nhìn nhưng không thực sự nhận thức được.

Tóm lại, việc sử dụng điện thoại rảnh tay khi lái xe không an toàn hơn việc sử dụng điện thoại cầm tay. Vì vậy, mặc dù luật pháp hiện hành không cấm hành vi này, nhưng chúng ta vẫn nên luôn đặt sự an toàn của bản thân và những người khác lên hàng đầu. Nội dung này cũng cần được tích hợp vào các chương trình đào tạo lái xe để góp phần đảm bảo trật tự và an toàn giao thông.